Özçay Kooperatifi Ziyaretimiz
Bölgede bulunan kooperatif dostlarımızla haberleştikten sonra Özçay Kooperatifini’de arayarak Ağustos ayında ziyarete gelmek istediğimiz bilgisini paylaştık. Özçay Kooperatifi’nden Hayrettin Bey çok memnun olacaklarını, salgın koşullarını dikkate alarak bizi misafir etmekten memnuniyet duyacaklarını söyledi.
Trabzon’a ulaştıktan sonra kooperatif dostları ile haberleştik ve 11.08.2021 tarihinde Özçay Kooperatifi’ne gitmek üzere hemfikir olduk. Bu tarihi ve saati Özçay’dan Hayrettin Bey’e ilettik uygun olduğu cevabını alınca ziyaretimiz kesinleşti.
Ziyaret günü Tirebolu’dan gelen dostlarımızla Özçay fabrikası önünde buluştuktan sonra hep birlikte Özçay Kooperatifi’ne girdik. İçeri girip sağa dönünce ziyarete gelenler için yapılmış oturma düzeni olan çardaklar ve Kooperatif satış noktası ile karşılaştık. Bahçede bizi karşılayan Hayrettin Bey çardaklardan birine davet etti.
Block Title
Oturduktan sonra “Size Ar-Ge çalışmaları sonucu geliştirilen, iki buçuk yaprak organik yeşil çaydan ikram edelim,” dedi. Hayrettin Bey sohbete başlayınca oturduğumuz çardak alanının oluşma hikayesini anlatmaya başladı. Kooperatif açıldıktan sonra bölgede ki turist rehberinin önerisi ile Özçay Kooperatifi’nin bölgede gezilecek yerler listesine alındığını, bu ziyaretler sonucu daha organize bir şeyler yapma fikrinin geliştiğini ve böylece bahçede bu oturma düzeni ve satış noktasının açıldığının bilgisini paylaştı.
Salgından dolayı fabrika alanına dışarıdan kimseyi almadıklarını belirttikten sonra salgın sonrası yeniden geldiğimizde fabrikayı gezebileceğimizi, çay toplanma zamanına denk gelirsek çay toplanan tarlaları gezdirebileceklerini söyledi.
Hazır sohbete başlamışken biz de merak ettiğimiz soruları Hayrettin beye sormaya başladık.
Kooperatif fikri nasıl oluştu?
12 Eylül askeri darbesinden sonra özelleştirmenin gündeme gelmesi üzerine bu bölgede çay üreticileri arasında bir tartışma başladığını, 12 Eylül öncesinde halk hareketinde aktif çalışan arkadaşların ön ayak olması ile özelleştirme sürecine karşı kooperatifleşme fikrinin ağırlık kazandığını ifade etti. Çaykur’un özel şirketlerin piyasaya rahat girmesini sağlamak ve çay üreticilerinde rıza oluşturmak için çay alımlarında kota uygulamaya başlaması, çay üreticilerinin çaylarının tamamını almaması, çayların üreticilerin elinde kalmasına neden olmuş. Bu soruna nasıl çözüm buluruz başlığıyla yapılan tartışmalar da bir alternatif olarak kooperatif fikrinin gündeme gelmesini sağlamış.
1987’de başlayan kooperatif tartışmaları; bu tartışmalara katılan birinin “İlk ortak benim bu da ortaklık payım,” diyerek masaya para koymasıyla, 1989 yılında ortak sayısını artırarak sona ermiş. Kuruluş aşamasında kooperatifin bölgede örnek bir çalışma olabileceğini düşünmüşler ama ne yazık ki uzun zaman boyunca bölgede ki tek çay kooperatifi olarak kalmışlar. Özçay Kooperatifi’nin kuruluşundan 30 küsür yıl sonra Hopa Çay Kooperatifi aktif hale geçebilmiş. Kooperatif 2002 yılında organik çay üretimine geçerek yeni bir adım daha atmış durumda…
Kaç ortağınız var?
Başlangıçta 400 civarında olan ortak sayısı bugün 1280’e ulaşmış. Kooperatif ortakları Of, Dernekpazarı ve Hayrat ilçelerinde ikamet ediyor, Kooperatif’in hali hazırda 900 civarı aktif ortağı bulunuyor.
Kooperatif nasıl çalışıyor?
Öncelikle her yıl açıklanacak taban fiyatı bekliyorlar. Özel sektör, çay alım fiyatını belirledikten sonra Kooperatif bu fiyatların üzerine 15-20 kuruş koyarak ( örneğin bu sene yaş çay alım fiyatı 3,05 olarak açıklandı. Özçay ortaklarından 3,20-3,25 tl ye alıyor) ortaklarından çayları alıyorlar ve bir hafta sonra da ödeme yapıyorlar.
Of, Hayrat ve Dernekpazarı ilçelerinde çay alım noktaları var. Ortakların ürünleri bu noktalardan toplanıyor.
Üretim süreci
Karadeniz bölgesi çay üretim alanları içinde üzerine kar yağan tek bölge. Yılın altı ayı toprak dinleniyor ve kışın kar yağışı alıyor.
Örneğin Srilanka’da yılın her ayı hasat yapılıyor, Karadeniz’de ise Mayıs, Temmuz sonu Ağustos başı ve Eylül’ün ilk haftası olmak üzere yılda 3 kez çay hasadı yapılmakta. Hayrettin bey, “Bazı üreticiler dördüncü hasadı da yapıyorlar fakat sağlıklı olan üçüncü hasattan sonra bitkiyi dinlenmeye bırakmaktır,” diyor ve ekliyor “Bu nedenle çay yetiştiriciliği kimyasal zehirlere ihtiyaç duymamaktadır.” Üretim sürecinde katkı malzemesi de kullanılmadığından, geç demlenen ama uzun süre acımayan lezzetli bir çay üretilmiş oluyor.
Hayrettin bey ayrıca; “Günlük 150 ton yaş çay işleme kapasitemiz var. Bu yıl Tarım Kredi Kooperatifleri Birliği ile anlaşma yaptık. Onlara fason çay üretimi yapıyoruz. Rize bölgesinde bu çalışma için üç çay fabrikasını kiraladık. Bu anlaşma bizim nakit sorunumuzu büyük ölçüde çözdü. Geçen yıl İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği bir toplantıya katılmıştık. Orada ki önerilerden biride kooperatiflerden toplu alım yapılmasıydı. Bugüne kadar bize kimse geri dönmedi.” diyor.
Bölgede hayvancılığın azalması ile birlikte hayvan gübresi temininde zorluklar yaşayan Özçay Kooperatifi, üreticilerini hayvan gübresi kullanmaya teşvik ettiklerini ve organik üretim yapılan çay tarlası oranını artırmayı hedeflediklerini belirtiyor.
Kooperatif’te hangi ürünler var?
Oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahip olan Kooperatif’in, Elekaktı, harman, aromalı., organik, yeşil çay, çay çiçeği, çay kolonyası vb… pek çok ürünü bulunuyor.
İhracat yapılıyor mu?
Birkaç ülkeye 2,5 yaprak ödüllü yeşil çay ihraç ediliyor ancak Kooperatif bunu yeterli görmüyor. Daha fazla ihracat yapmayı arzu ediyorlar.
Sohbetin sonuna geldiğimizde, fabrika içindeki satış noktasına yöneliyoruz. Hayrettin bey içeride hem çay çeşitlerinin tanıtımını, hemde özellikleri bize açıklayarak ürün alımı öncesi detaylı bilgi veriyor.
Ayrılık vakti gelince hep birlikte çay fabrikasının girişinde hatıra fotoğrafı çektiriyoruz. Bir daha ki gelişimizi çay kesimi günlerine denk getirmek üzere vedalaşıyoruz.